Kabataan: Pag-asa pa rin nga ba ng Bayan?

Isa lamang sa daan-daang pangaral ni Gat Jose Rizal ang kawikaan na: “Ang kabataan ang pag-asa ng Bayan.” Isinisigaw ng linyang ito na tayong mga kabataan ang inaasahang magtaguyod ng kinabukasan ng ating bansa. Tayo ang magpapaahon nito mula sa kalugmukan at papalitan natin ang kahirapan ng kasaganaan. Taas noo nating iwawagayway ang bandila at ipaglalaban ang ating kalayaan laban sa anumang pang-aalipin ng mga dayuhan. Ilan lamang ito sa mga katangiang dapat taglayin ng mga kabataang magdadala ng kaunlaran sa ating bansa, ang tunay na pag-asa ng bayan.

Masyado na yatang mabilis ang paglipas ng panahon dahil kung titingnan natin ang kalagayan ng mga kabataan sa lipunan ngayon, tila kasabay ng paglipas ng oras ang pagkupas ng paniniwalang ito. Kaliwa’t kanan ang mga krimen. Droga, kahalayan, alak at iba pa­—mga bagay na hindi pa dapat nararanasan ng mga kabataang tulad ko ngunit sa ngayon ay hindi na maiiwasang mapag-usapan sapagkat laman ito ng mga kumakalat na balita sa radyo’t telebisyon. Ito’y mga bagay na nagmula pa pala noong Dekada ’70 na mas kilala bilang panahon ng Martial Law. Sikapin mang takpan ang kasaysayan ay lilitaw at lilitaw pa rin dahil hindi na mawawaglit ang mga bagay na sa ngayon ay patuloy pa ring nararanasan.

Hindi rin maitatanggi ang pagkakaiba-iba ng mga kabataan ngayon. Mayroong nagrerebelde sa magulang, mapusok kaya nakabuntis ng maaga, ipinaglalaban ang kaniyang mga karapatan, seryoso sa pag-aaral at mayroong bukod sa walang magawa ay walang pakialam sa kaniyang kinabukasan. Marahil ay ito ang dahilan kung bakit marami ang hindi nagkakasundo at nagkakaintindihan ngunit tulad ng pamilyang Bartolome sa nobelang Dekada ’70, ang mga pagkakaiba na ito ay maaaring isantabi. Ika nga ni Ramon T. Ayco Sr. sa kaniyang awitin, "sa pagkakalayo ay may paglalapit din."

Sa mga nabanggit na punto, maari pa rin bang patingkarin ang kumukupas na paniniwala? Upang magampanan ang pagiging pag-asa ng bayan, ilan sa mga kailangan nating taglayin ay katapatan, kasipagan, pagmamahal sa bayan at disiplina. Kailangan nating maging matapat sa iba at pati na rin sa ating sarili. Ang kasipagan ay dapat ring ipamalas sa lahat ng bagay lalo na sa mga bagay na makabubuti at makatutulong sa pag-unlad ng ating sarili at ng ibang tao. Huwag natin hayaang ilayo tayo ng ating mga gadyet mula sa pagiging produktibo. Maliban dito, ang pagmamahal sa bayan ay hindi dapat kalimutan sa ating bawat kilos. Ang simpleng pagbili ng mga produktong yaring-Pinoy ay nagpapakita na ng katangiang ito. Kung disiplina naman ang pag-uusapan, lahat ng nabanggit ay may kaakibat na pagdidisiplina sa sarili.

Tayo ang may hawak ng panulat sa libro ng ating kinabukasan. Panahon na upang tayo ay sumulong! Nasa ating mga kamay ang kaunlaran ng ating bayan.

Ang Pagsusugal

Bago pa man dumating ang mga Kastila, pagsusugal na ang naging isa sa mga libangan ng mga Pilipino. Ito’y paraan upang maka-iwas sa kalungkutan na dulot ng mga problema o pampalipas pagod bunga ng pagtatrabaho. May mga taong ginagawa ito para makaranas ng kasiyahang inaasam sa paglalaro at ang iba naman ay ginagamit itong paraan upang makalikom ng karagdagang kita at makatanggap ng malaking halaga sa pinakamadali at mabilis na paraan. Ang pagkasilaw nila sa mga naglalakihang premyo ang bumubulag sa kanila upang hindi na makita ang napakaraming negatibong epekto nito lalo na kung sila’y sumobra na sa limitasyon at humantong na sa adiksiyon.

Ang una sa listahan ay sa larangan ng pinansiyal. Ito ang pinakakilala sa lahat sapagkat ito ang nasusukat sa pagbilang ng perang naipatalo. Bawat taya ay may katumbas na halaga. Ang isang pustahan ay maaaring makapagbigay ng limpak-limpak na premyo ngunit sa isang iglap, maaari ring mawala ang lahat ng naipundar. Ang pag-utang ang siyang takbuhan ng iba upang mabawi ang naipatalo ngunit dahil ito’y isang laro ng pagkakataon, hindi lahat ay siniswerte. Mayroong nakakaahon at mayroon ding nababaon.

Pangalawa naman ay ang larangan ng trabaho. Ang pagsusugal ay nilalaanan ng pera, pagpupunyagi at oras. Dahil dito, maaari itong makaapekto sa pagiging produktibo ng isang manggagawa at magresulta sa kaniyang hindi pagpasok na sa kalaunan ay magbibigay ng dahilan sa kaniyang employer na tanggalin siya sa trabaho.

Pangatlo ay ang kalusugan. Ang malaking pagkatalo sa sugal ay maaaring magdulot ng mga panic attacks o takot na hindi maipaliwanag. Hindi maiiwasan ng sugarol ang pag-iisip sa naipatalong pera kaya’t ang insomnia o di-pagkatulog ay isa ring epekto nito. Ang mga naidudulot nito sa kalusugan ng isang tao ay pwede ring mag-udyok sa kaniya na gumamit ng droga at alcohol bilang paraan ng paglingap sa sarili. Sa pagkakataong ito, nag-iiba na ang personalidad ng tao at ang takbo ng kaniyang isip.

At ang pang-apat, relasyon sa pagitan ng sugarol at mga taong nakapalibot sa kaniya gaya ng kaniyang pamilya at mga kaibigan. Karaniwang naiaangkop ito sa problemang pampinansiyal na nagreresulta sa hindi pagkakasundo at awayan. Maraming mag-asawa ang nahahantong sa hiwalayan dahil dito. Ang pagsusuggal ay nakapokus sa pangarap na biglang-yaman, pinasisidhi nito ang pag-ibig sa salapi. Sinabi sa Bibliya na “Walang sinuman ang maaaring magpaalipin sa dalawang panginoon…Hindi kayo maaaring magpaalipin sa Diyos at sa Kayamanan” (Matthew 6:24) At kapag ang salapi na ang ginawang sentro ng buhay ng isang tao, unti-unti nang mawawala ang pinakaimportanteng relasyong ito sa lahat.

Para sa akin, ang pagsusugal ay hindi lamang isang simpleng libangan. Ito’y isang bagay na maaaaring makapagpabago ng buhay ng isang tao at makasira sa mga napakaimportanteng bagay tulad ng relasyon sa pagitan ng pamilya at lalong-lalo na sa Diyos. Ang tunay na tunguhin ng pagsusugal ay ang pananalo sa pagkatalo ng iba na salungat sa turo ng Diyos na “iwasan ang bawat uri ng kasakiman” (Lucas 12:15). Ang pagsusugal ay isa sa mga instrumento ng demonyo upang pahinain at tuluyang putulin ang relasyon sa pagitan ng panginoon at ng tao dahil nag-uugat ito sa kasakiman. Naniniwala rin ako na ang lahat ng bagay ay dapat na pinaghihirapan at pinagsisikipan upang makamit. Hindi ito dinadaan sa simpleng pustahan bagkus ay sa masusing paggawa at pag-iibayo. Sa paraang ito, makakamit ng tunay na kaligayahan at pagkakontento.

Tawag ng Kalikasan

Minsang narinig kong bigkasin ng aking pinsan ang linyang ito: “Tinatawag na ako ng Inang Kalikasan.” Dali-dali siyang pumunta sa aming kubeta. Sumakit pala ang kaniyang tiyan. Pawang mga bata pa lang kasi kami noon kaya di pa nahihiyang banggitin ang mga bagay na ito sa isa’t isa.

Sa aming pagtalakay sa Modyul 9 na pinamagatang “Pangangalaga sa Kalikasan,” biglang bumalik ang linyang ito sa aking isipan. Nagpag-isip-isip ko na ang kahulugan ng linyang ito ay hindi lang ang simpleng pagsakit ng tiyan at pagpunta sa palikuran. Ito’y isang mensahe na kailangan nang maipaabot sa lahat. Tayo’y tinatawag na ng Inang Kalikasan dahil siya’y patuloy nang nasisira sa ating mga kagagawan. Totoong nakaaalarma na ang kasalukuyang mga nangyayari dahil sa kapabayaan nating mga tao. Kung ano anong ikinaganda noon ay iyon naman ang kinabaliktaran sa panahon ngayon. Wala ng preskong hangin dahil sa usok ng mga sasakyang humaharurot sa mga kalsada. Ang mga bulaklak at halamang nagbiibigay-kulay sa paligid ay unti-unti na ring nawawaglit sa ating paningin. Ang pagdami ng mga bagong establisyimento ay pagbagsak naman ng bilang ng mga punong nagsisilbing baga ng ating mundo. Ang mga tao ay nasasanay na sa buhay makina — mabilis at paspasan.

May mga bagay na hindi naman kailangan pero ginagawa pa rin dahil sa katamaran at marahil ay dahil nakasanayan nang ginagawa. Isang halimbawa nito ay ang paggamit ng disposable straws. Hindi naman ikapapangit ng lasa ng inumin kung walang straw, hindi ba? Talagang hindi naman kailangan na gumamit pa nito. Dagdag lang ito sa tone-toneladang basurang itinatapon araw-araw. Ang problema sa basura ang ugat ng napakaraming isyung pangkalikasan. At sa aking pananaw, upang masolusyunan ang mga isyung ito, dapat na ituon ang ating pansin sa ugat at hindi lamang sa mga sanga ng problema. We don't just look on the surface, we dig up and find the source. Sa paraang iyon, tuluyan nating maisasalba ang kalikasan. Maraming paraan kung paano ito makakamit. Isa na rito ang pagbabawas sa mga ginagamit na disposable, lalong-lalo na yung yari sa plastic. Kung hindi naman kailangan, huwag nang gamitin. Iwasan na rin ang paggamit ng mga bagay na hindi reusable at matatambak lang sa basurahan pagkatapos gamitin. Ayon sa ulat ng Philippine Daily Inquirer, bawat residente ng Metro Manila ay lumulikha ng humigit-kumulang 0.7 kg ng basura araw-araw, 130% na mas mataas kaysa sa global average na 0.3 kg. Patunay ito na dapat maging masinop na tayo sa ating mga kinukunsumo.

HINDI tayo kailangan ng kalikasan. TAYO ang may kailangan sa kalikasan. Kung ito’y hindi natin pangangalagaan, maaaring pagdating ng bagong henerasyon, ito’y magiging isang larawan na lamang na ginuhit ng nakaraan. Isang larawan na hindi na nila kailanman masisilayan. Huwag tayong maging makasarili dahil tulad nga ng sinabi ni Santo Papa Benedicto, “Ang planetang hindi mo isinalba ay ang mundong hindi mo na matitirhan.” Ating pakatatandaan na ito’y nag-iisa lamang at kabahagi tayo sa pangangalaga nito.